Nguyễn Xuân Tuấn Anh(*) -
Đó là tên bản nhạc Both Sides Now nổi tiếng vào thập niên 70, âm điệu nhẹ nhàng lững thững thở than về những đám mây, về tình bạn, tình yêu. Tất cả đều có hai mặt, mây bay hờ hững dệt mộng mơ nhưng mây cũng là bão tố, người yêu nhau rồi người xa nhau. Thế giới bệnh tật cũng vậy, nhất là bệnh tăng huyết áp (HA), luôn có nhiều khía cạnh.
Tôi là người mạnh nhất
Tôi nhớ mãi đôi mắt u buồn của người đàn ông trung niên ấy, ông ta bước tập tễnh vào phòng khám bệnh, chân phải thì kéo lê, tay phải cũng xuội lơ – một người bán thân bất toại. Khuôn mặt ông rắn rỏi, góc cạnh, nói theo ngôn ngữ bây giờ là trông rất “men lì” (nam tính), cái khóe miệng méo về một bên lại tăng thêm vẻ mai mỉa về cái căn bệnh quái ác đã biến ông thành người tàn phế. Ông bị đột quỵ do biến chứng của bệnh tăng HA.
Những ngày chưa bị liệt, là một doanh nhân, ông cũng đi khám sức khỏe và biết mình bị tăng HA. Uống thuốc vài tuần thì HA về lại bình thường, ông thấy khỏe nên bỏ thuốc. Hàng năm khám định kỳ, HA đo cũng cao, cũng lại uống thuốc rồi tự ý ngưng vì thấy trong người chả có gì bất thường.
Khi hỏi bệnh kỹ lưỡng thì rất nhiều bệnh nhân tăng HA của tôi đều không thấy có gì khác lạ trong người và lắm người rất tự hào khi mình HA 170, 180 mm mà vẫn đi shopping hay tiệc tùng đều đều. Tâm lý ta là người giỏi nhất, ta không thể ngã gục vì bất cứ điều gì, nhằm nhò gì ba con số lẻ tẻ, ta ngon lành luôn xuất hiện ở những người có cá tính mạnh mẽ cho đến khi… bị liệt.
Chắc bạn nghĩ là khi trị số HA tăng cao ắt hẳn nó sẽ lên tiếng báo động chứ. Nó phải chóng mặt, nhức đầu hay mệt mỏi chứ? Xin thưa rằng căn bệnh tăng HA là một kẻ quỷ quyệt, ở trị số trên 140/90 mm thủy ngân là nó ngấm ngầm phá hủy tất cả mọi cơ quan trọng yếu như não, tim, thận…, nó âm thầm giết bạn mà không thèm lên tiếng, nó là tên sát nhân thầm lặng.
Và ngược lại, nhức đầu, chóng mặt… cũng chả nhất thiết là triệu chứng của bệnh tăng HA, có một danh sách dài thườn thượt các nguyên nhân gây nhức đầu chóng mặt mà tôi vẫn còn ám ảnh khi phải học thuộc lòng vào mỗi kỳ thi.
Vậy làm sao biết mình bị tăng HA? Chỉ có một cách: đo huyết áp.
Vậy làm sao ngăn chặn các biến chứng giết người của bệnh tăng HA? Chỉ có một cách: uống thuốc hạ HA.
HA là áp lực của dòng máu đè ép lên mạch máu, HA tăng cao khi trị số vượt quá 140/90 mm Hg. Quá con số đó, gánh nặng áp lực đè nặng lên tất cả hệ thống mạch máu trong cơ thể, thúc đẩy tiến trình xơ vữa động mạch ngày càng trầm trọng thêm và hậu quả sẽ là các tai biến về mạch máu. Biến cố tại não là liệt, xuất huyết não, sa sút trí tuệ; tại tim là cơn đau thắt ngực, nhồi máu cơ tim, suy tim; còn tại thận sẽ là suy thận. Toàn là những chứng bệnh nặng nề, điều trị phức tạp và tốn kém.
Trên xe buýt, để nhắc nhở hành khách đừng đi lậu vé, có khẩu hiệu: “Ăn trái ngọt chứ đừng để nếm quả đắng”. Ý nói mua vé mà đi cho tử tế chứ đừng đi lậu để bị bắt thì phạt nặng. Vậy nếu phát hiện bị mắc bệnh tăng HA thì các bạn chỉ cần ăn lạt một chút, siêng tập thể dục một chút và uống đều đặn 1-2 viên thuốc hạ mỗi ngày là bảo đảm bạn sẽ vẫn là người mạnh mẽ.
Ông phải cho tôi uống thuốc ngay lập tức
Trái với ông bạn trên kia bị bệnh mà coi thường là hình ảnh người phụ nữ Việt Nam hay lam hay làm và hay… lo. Chắc không có nơi nào mà người phụ nữ lại phải lo toan nhiều như ở Việt Nam. Ngày xưa các bà lặn lội thân cò thì ở thế kỷ 21 này các bà vẫn tiếp tục lò mò thân vạc. Nhưng giờ “cò” đã khôn hơn nhờ có ti vi, có sách vở, có Internet, và các mẹ các chị đã biết lo.
Nhức đầu, chóng mặt, đo HA thấy hơi cao nghĩa là sắp đột quỵ. Đau ngực nghĩa là sắp nhồi máu cơ tim.
Với niềm tin vào kiến thức “phổ thông” truyền miệng hay truyền mạng, các mẹ các chị ào vào phòng khám và yêu cầu... cấp cứu. Mà cũng có lý, liệu HA bạn 150, 160 hay 170… bạn có rung đùi lướt Facebook không?
Vấn đề ở đây là chuyện đo HA có chuẩn chưa. Khi hỏi bệnh cặn kẽ thì những trị số HA cao vút ấy được đo trong những hoàn cảnh đáng ngờ. Đó là đo sau khi làm việc nặng thấy mệt, sau khi mất ngủ, sau khi trúng cảm chóng mặt, sau khi bị giựt hụi, xếp hàng nộp đơn giành chỗ cho con vô nhà trẻ… Hỏi tới thì “những lúc khác HA tui cũng chỉ 110, 120”.
HA chịu ảnh hưởng bởi rất nhiều yếu tố đặc biệt là yếu tố thần kinh. Khi bạn lo lắng, mệt mỏi, đau đớn, hay đơn giản là lặn lội từ Cà Mau đến phòng khám thì HA sẽ sai lệch hơn so với lúc ngồi ngắm trăng sau hè.
Bệnh tăng HA không thể nay bình thường, mai tăng, mốt lại giảm nha bạn.
Khi thấy “lung tung” quá thì xin tìm thêm các yếu tố tác động vào HA (danh sách rất dài) thay vì chỉ quy kết là do tăng HA.
Tại nhà, bạn hãy đo lại HA vài ngày một lần vào những lúc yên tĩnh, chứ đừng đo sau khi... mắng chồng.
Thời gian theo dõi này có thể là 1-2 tháng, xin bạn cứ bình tĩnh ghi nhận thôi, và nhường cho bác sĩ quyết định rằng bạn có thực sự bị bệnh tăng HA hay không? Lúc đó nếu bệnh thiệt, bạn yên tâm bác sĩ sẽ cho bạn thuốc uống cả đời luôn!
Tóm lại, qua hai kịch bản trên bạn thấy bệnh tăng HA nguy hiểm ngấm ngầm, do đó cần được chẩn đoán đúng và khi có bệnh thì cần điều trị nghiêm túc và lâu dài.
--------
(*) Thạc sĩ-bác sĩ, hiện đang giảng dạy tại bộ môn Nội, trường Đại học Y Dược TPHCM.
