Thái Hà -
Từ văn phòng của mình ở thành phố Phoenix (Mỹ), Greg Hankerson đang trong cuộc chiến với một công ty Trung Quốc ở cách xa nửa vòng trái đất. Ông cùng vợ mình sở hữu Công ty Vintage Industrial chuyên thiết kế và sản xuất đồ gỗ nội thất có kiểu dáng độc đáo, công ty có 25 nhân viên, làm các sản phẩm bằng tay.
Lướt trên hệ thống bán hàng điện tử Taobao, một công ty con của Tập đoàn Alibaba, Hankerson có thể thấy hàng trăm món đồ làm nhái sản phẩm của mình bán ở trên đó. “Hết lớp đồ giả này đến lớp khác, cứ như nhổ cỏ dại bằng tay trên cánh đồng vài héc ta”, ông nói. Taobao là nền tảng thương mại điện tử miễn phí cho hàng triệu người bán hàng sử dụng.
Tháng 1-2017, khi gặp nhau, tỉ phú Jack Ma, ông chủ Alibaba đã cam kết với Tổng thống Mỹ Donald Trump sẽ tạo hàng triệu việc làm cho người Mỹ bằng cách kết nối những doanh nghiệp nhỏ như của ông Hankerson với người tiêu dùng Trung Quốc. Nhưng ông Hankerson không hiểu sao Alibaba không có nhiều nỗ lực chống hàng giả, thứ đang làm tổn hại những doanh nghiệp nhỏ mà Jack Ma hứa giúp đỡ. Alibaba được định giá 260 tỉ đô la Mỹ, hàng trăm triệu người mua bán trên đó, từ những thứ nhỏ nhất như kem đánh răng.
Hạ tầng của Alibaba tối tân nhưng hệ thống phát hiện báo cáo hàng giả không hoạt động thích đáng. Hankerson phải dùng chiếc máy iMac của mình, với một phần mềm truy tìm hình ảnh Plaghunter phải trả phí sử dụng 74 đô la Mỹ hàng tháng và rất nhiều giờ đồng hồ để tìm đồ nhái hàng của mình. Ông tìm được những chiếc bàn hình chữ A được bán trên Taobao chỉ có giá 24 đô la Mỹ, trong khi sản phẩm của ông được niêm yết với giá 5.295 đô la.
Theo tờ The New York Times, năm ngoái, Cơ quan đại diện thương mại Mỹ (USTR) đã đưa Taobao vào danh sách “những thị trường hàng giả khét tiếng” sau những phàn nàn từ nhiều ngành sản xuất. Cách đây hai năm, tập đoàn sở hữu Gucci, Yves St Laurent và Kering đã kiện Alibaba lên tòa án New York vì hàng giả nhãn hiệu của họ đầy rẫy trên các trang bán hàng của Alibaba. Trong một báo cáo gửi tới USTR vào tháng 10-2016, Alibaba nói công nghệ mới của họ đủ mạnh, cho phép họ quét 10 triệu sản phẩm mỗi ngày, và trong vòng 12 tháng, họ sẽ trục xuất 380 triệu sản phẩm nghi ngờ giả mạo khỏi các nền tảng mua bán hàng của họ. Còn phải chờ xem họ có làm được không.
Ngược lại, Alibaba cũng cho rằng nhiều lời phàn nàn chống lại họ là thiếu công tâm, hàng giả hàng nhái lan rộng trong nền sản xuất Trung Quốc, là một doanh nghiệp tư nhân, ông Ma và các nhân viên của họ không thể diệt được hết các thủ phạm làm hàng giả. Họ cho rằng các quyết định của USTR mang tính “bài Trung”. Phản ứng lại, USTR và đại diện các ngành hàng cho rằng Alibaba có thể và nên làm tích cực hơn để chống hàng giả. “Họ là công ty về công nghệ hàng đầu, họ thừa biết phải làm gì để ngăn chặn hàng giả”, Stephen Lamar, Phó chủ tịch Hiệp hội Quần áo, giày dép Mỹ nói.
Báo cáo của USTR cho biết các công ty vừa và nhỏ Mỹ gặp nhiều thách thức trong việc trục hạ hàng giả trên Alibaba. Công ty Mỹ càng nhỏ thì càng mất nhiều thời gian với quy trình xử lý hàng giả của Alibaba. Có nhiều trường hợp, họ đệ trình báo cáo về hàng giả đến Alibaba và toàn nhận được các thông tin kiểu như lỗi hệ thống, báo cáo chưa tới được nơi xử lý. “Với các công ty nhỏ, việc chống hàng giả ngày càng đắt đỏ, thất vọng, mất nhiều thời gian lẽ ra để dùng vào tiếp thị, bán hàng và sáng tạo”, ông Lamar trả lời tờ The New York Times.
Michelle Stennett làm nghề kim hoàn ở bang Georgia phát hiện những người làm hàng nhái ăn cắp thiết kế của cô nhân dịp đến thành phố Yiwu phía Đông Trung Quốc mua vật liệu năm 2012. Về nhà, mở Alibaba lên, cô thấy hàng nhái của mình bán đầy. Đầu tiên, cô gửi yêu cầu trực tiếp đến những người bán hàng trên Alibaba yêu cầu họ rút sản phẩm xuống, nhiều người không nghe. Sau đó, cô gửi đơn khiếu nại tới Alibaba, có một vài vụ thành công nhưng rồi cô nhận thấy các giấy tờ Alibaba yêu cầu cô làm để giải quyết khiếu nại quá sức đối với doanh nghiệp một người như cô.
Thất vọng, Stennett nghỉ làm một năm, “nếu ai đó ăn cắp thiết kế của tôi sản xuất số lượng lớn, làm sao tôi cạnh tranh với họ”. Năm 2013, Stennett làm trở lại, chỉ mua vật liệu ở Mỹ với hy vọng khiến cho những người làm hàng nhái khó bắt chước hơn. Nhưng Stennett vẫn không dám vào Alibaba.com vì sợ lại bắt gặp những thiết kế của mình bị ăn cắp.
Color Long, 46 tuổi, có công ty nhỏ Reignland Concept thiết kế và may quần áo trẻ em ở Los Angeles. Bà tự làm với trợ giúp của một người nữa, bán online từ năm 2015. Năm ngoái, một người bạn nói cho Long biết các mẫu quần áo bà thiết kế đang bán ở Úc. Liên hệ với chủ cửa hàng ở Úc, họ nói mua quần áo trên Alibaba và không biết thiết kế gốc của Reignland. Vào Alibaba.com, bà mới biết các mẫu mà bà thiết kế đầy trên đó. Cách đây ít tháng, Long bán 30 món quần áo mỗi tuần. Giờ mỗi tháng chỉ bán được 5 món.
Trở lại với Hankerson và Công ty Nội thất Vintage. Huang Geqing, chủ một công ty bán hàng trên Taobao có tên Creative Iron Factory thừa nhận các sản phẩm ông ta sản xuất ở tỉnh Phúc Kiến nhái theo mẫu của Vintage. Và Huang cho biết có khoảng 100 cửa hàng bán đồ nhái của Vintage: “Các mẫu này đang được chuộng ở Trung Quốc, chúng tôi có thể làm y chang hàng thật”.
Năm ngoái, hệ thống mà Hankerson gửi khiếu nại đến Alibaba cũng bị tê liệt đáng ngờ, thử đi thử lại toàn báo lỗi. Hankerson báo với USTR, tới Alibaba. Một người phát ngôn Alibaba phản hồi rằng tháng 10-2016, Alibaba nâng cấp hệ thống và Hankerson chưa dùng hệ thống mới. Hankerson nói đã cố dùng mà không được. Hankerson quyết định làm tới, gửi thư đến bộ phận PR và các nhà đầu tư của Alibaba dọa sẽ đưa việc này ra công chúng.
Một viên chức quản lý về bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ của Alibaba liên lạc với Hankerson, ông đưa danh sách 400 công ty đang bán hàng nhái của mình cho viên chức này, nhưng chỉ có vài công ty bị dẹp hàng giả xuống. Phần lớn hàng giả của Vintage vẫn nằm đó, mà theo viên chức của Alibaba, chúng nằm ở các hệ thống khác của Alibaba, cần phải mất thời gian và các bước riêng biệt mới loại bỏ được. Câu trả lời từ công ty công nghệ hàng đầu thế giới không thể làm Hankerson thất vọng hơn. Hankerson đang nói chuyện với luật sư của mình để lựa chọn những hành động tiếp theo.
