(SGTT) - Ông Phan Thanh Kính, sinh năm 1956, ở thôn Mỹ Thạnh Trung 1, huyện Tây Hòa, tỉnh Phú Yên có đam mê cải lương từ nhỏ. Ông thành lập câu lạc bộ đờn ca tài tử, trải qua thời gian dài, trong câu lạc bộ có bốn người trong gia đình ông mang “dòng máu” cải lương, gìn giữ niềm đam mê, tiếp lửa cùng nhau cho đến hôm nay.
- Khi cải lương thành thú chơi của đại gia và những người trẻ hoài cổ
- Đam mê giữ lửa đờn ca tài tử
- Sức hút riêng của cải lương
Chính việc giữ nghề và truyền nghề cải lương, đờn ca tài tử, ông đã được Nhà nước phong tặng danh hiệu Nghệ nhân Ưu tú (NNƯT).
“Bùng nổ” bài tân cổ
Trong chuyến đi thực tế sáng tác tại các tỉnh phía Nam, đoàn văn nghệ sĩ Phú Yên có dịp giao lưu với các văn nghệ sĩ Đồng Tháp. Tại thành phố Cao Lãnh, NNƯT Phan Thanh Kính hát cặp với NSƯT Hải Yến, người từng đạt 4 huy chương vàng (HCV) cá nhân tại các hội thi về loại hình sân khấu cải lương toàn quốc, trích đoạn tân cổ Tình anh bán chiếu.
Với giọng ca có lúc cao vút kèm sự luyến láy, có lúc trầm, lắng đọng ông đã đào sâu cảm xúc người nghe với những tràng pháo tay… NSƯT Hải Yến chia sẻ, qua giọng ca của anh Thanh Kính mới biết ở Phú Yên cũng có người hát cải lương với chất giọng ngọt ngào, sâu lắng đến như vậy.
Và rồi đoàn tiếp tục đến Bạc Liêu, tham quan Khu lưu niệm Nghệ thuật Đờn ca tài tử Nam bộ và nhạc sĩ Cao Văn Lầu (tác giả của bài Dạ cổ hoài lang nổi tiếng). Tại đây, NNƯT Phan Thanh Kính “bùng nổ” bài tân cổ, khán giả say đắm nhìn thấy sự hòa quyện giọng hát giống Minh Cảnh của anh.
NSND Cao Hữu Nhạc, nguyên Giám đốc Nhà hát Ca múa nhạc Dân gian Sao Biển, thành viên đoàn văn nghệ sĩ Phú Yên, nhận xét: Phan Thanh Kính có 2 cái giống nghệ sĩ Minh Cảnh đó là giọng ca và nét mặt với ngoại hình. Từ giọng hát Phan Thanh Kính giao lưu với các nghệ sĩ ở cái nôi đờn ca tài tử mà buổi giao lưu đã diễn ra trong không khí đầm ấm, thân tình, góp phần tạo mối quan hệ đoàn kết chặt chẽ với hội Văn hóa nghệ thuật tỉnh Bạc Liêu, Đồng Tháp.
Chuyến đi của đoàn văn nghệ sĩ tiếp tục đến Bình Thuận, ông “rớt” xuống xe ở lại Bình Thuận (theo lời mời của Trung tâm Văn hóa tỉnh Bình Thuận) tập luyện, nhập vai để quay lại vào Cần Thơ tham gia Hội thi Nghệ thuật đờn ca tài tử và Không gian đờn ca tài tử đang tổ chức tại Trung tâm Văn hóa thành phố Cần Thơ.
Tuổi thơ bán cà rem, bánh mì
NNƯT Phan Thanh Kính tâm sự: hồi còn nhỏ, gia đình đông anh em, nên cha hớt tóc dạo để đong gạo. Có ngày mang tông đơ, kéo, dao cạo đi rao hớt tóc từ sáng đến chiều về không đủ tiền mua gạo cho cả nhà ăn, vì vậy lúc học tiểu học, một buổi ông đi học một buổi bán cà rem, bánh mì phụ cha kiếm tiền mua gạo.
“Từ nhỏ con tim lên tiếng mê cải lương, năm 12 tuổi tôi theo đuổi ước mơ, ngoài việc học ở trường, về nhà một bên là công việc giúp nuôi sống gia đình, một bên là mơ ước được ca hát. Tiếp theo những năm sau, cứ chiều chiều, tôi chủ động rủ anh em trong xóm ra bờ ruộng gần nhà “bắt cặp” hát đờn ca tài tử, tập tuồng cải lương. Ca đi ca lại để cảm nhận cảm xúc thông qua rung động ở cổ bằng cách ngân nga kéo dài, lên xuống giọng. Về nhà “còn trớn” thì ra sau hè lên câu vọng cổ. Khi “thuộc bài” cải lương, tôi ở trụ sở thôn, sân hợp tác xã, đến trường hát cải lương cho thầy cô nghe”, ông Kính tâm sự.
Ông kể, những năm thập niên 80 của thế kỷ trước, cải lương lúc đó rất ăn khách. Đoàn cải lương Vạn Giã (Khánh Hòa) về địa phương biểu diễn, kép chính Phương Thanh Hồng ca ngọt ngào, có người phụ nữ trong xã “xung phong” theo đoàn nấu cơm cho kép chính ăn. Lúc đó ông càng “máu” cải lương, tìm đến “thọ giáo” nhiều người dạy hát. Về sau cải lương “tắt tiếng”, đoàn cải lương trên bờ ruộng của ông tan rã. Thành viên trong đoàn cưới vợ lấy chồng mãi lo cuộc sống làm ăn, cơm áo gạo tiền không “bắt cặp” hát như lúc trước.
Tuy nhiên, ông âm thầm “nuôi” cải lương bằng cách sáng tác những bài tân cổ, cải lương. Đến nay ông sáng tác 100 bài lớn nhỏ (tuồng cải lương, bài đờn ca tài tử). Trong 100 bài lớn nhỏ ông nhập tâm làn điệu lý, câu hò với những ca từ mộc mạc theo chủ đề khuyến khích người dân tham gia xây dựng nông thôn mới, Hợp tác xã làm ăn phát đạt, du lịch cộng đồng nông thôn phát triển...
Từ “ngọn lửa” cải lương, năm 2010, ông đứng ra thành lập câu lạc bộ đờn ca tài tử xã Hòa Phong. Bằng kiến thức “thọ giáo” những người lớn tuổi lúc trước, ông truyền đạt dòng chảy cải lương nối tiếp cho thế hệ trẻ trong câu lạc bộ cách lấy hơi khi sổ vọng cổ, ngân nga trong lúc ca điệu lý, câu xàng xê…
Câu lạc bộ 12 thành viên đều là nông dân làm ruộng, có 4 người trong gia đình ông là “vai chính”, còn những thành viên còn lại lúc có lúc không vì bận làm ruộng theo vụ mùa. Có đêm biểu diễn “ca sĩ nông dân” vào mùa thu hoạch lúa, tối còn đang vun rơm (tranh thủ chất rơm sợ trời mưa) xin phép không tham dự.
Ông phân trần, nghệ thuật hát cải lương học cả đời cũng không bao giờ hết, nên ông tham gia cùng đoàn văn nghệ sĩ tỉnh đi thực tế sáng tác tại các tỉnh phía Nam, đến Đồng Tháp, Bạc Liêu giao lưu. Khi ca xong ngồi lại trao đổi, học hỏi kinh nghiệm những nghệ sĩ nổi tiếng ở cái nôi đờn ca tài tử rồi về địa phương truyền lại. Mong muốn của ông là được hỗ trợ và đào tạo giúp địa phương có đội ngũ diễn viên cải lương mạnh để bộ môn nghệ thuật này không bị mai một.
Nhà văn Trần Quốc Cưỡng, Chủ tịch Hội Văn học nghệ thuật - Trưởng đoàn văn nghệ sĩ Phú Yên đi thực tế sáng tác tại các tỉnh phía Nam, cho biết: Sức hút giọng ca đa sầu đa cảm của Minh Cảnh khiến người ta say mê không dứt. Tôi có xem nghệ sĩ Minh Cảnh biểu diễn qua băng đĩa, ti vi, phong cách huyến láy của Minh Cảnh tất cả đều “in dấu” trong Phan Thanh Kính. Mong rằng sau chuyến đi này Nguyễn Thanh Kính về truyền nghề lại để đờn ca tài tử, để sân khấu cải lương Phú Yên hấp dẫn hơn.
Mạnh Hoài Nam
