Nguyễn Huy -
Sau nhiều năm liên tục thể loại phim hài giải trí dễ hiểu và phim kinh dị gần như chiếm lĩnh thị trường phim điện ảnh Việt Nam đã khiến nhiều người mặc định rằng dòng phim tâm lý, đòi hỏi phải suy gẫm khó có đất sống. Tuy nhiên, sự thành công của phim Có căn nhà ngồi nghe nắng mưa và Đảo của dân ngụ cư ra rạp trong tháng 5 và tháng 7-2017 đã chứng minh điều ngược lại.
Cuộc chơi nghệ thuật
Đạo diễn Hồng Ánh (đứng chính giữa) cùng Ngọc Thanh Tâm (ngồi), Phạm Hồng Phước (bên trái) và Nhan Phúc Vinh (bên phải) phim Đảo của dân ngụ cư.
Hiện tại mỗi khi chuẩn bị đầu tư một bộ phim, nhà sản xuất thường đặt ra câu hỏi đầu tiên: phim có thể kéo khán giả đến rạp không? Nếu đạo diễn trả lời “có” thì nhà sản xuất sẽ hỏi thêm: hãy cho biết lý do mà phim có thể thu hút người xem? Thông thường những yếu tố mà đạo diễn cho rằng phim có thể hấp dẫn người xem nằm ở các yếu tố như dàn diễn viên chính là “hotboy, hotgirl” (những chàng trai cô gái đang có sức thu hút cộng đồng), phim có nhiều tình tiết hài hước, có yếu tố ngôn tình, có một chút cảnh nóng, hoặc là có những màn nhát ma khiến khán giả thót tim. Ngoài ra, phim có thông điệp dễ hiểu, không bắt buộc người xem phải suy nghĩ “nát óc” mới hiểu câu chuyện cũng là yếu tố kéo khán giả đến rạp.
Một đạo diễn cho biết đó là thực tế và thực tế ấy đã được chứng minh qua nhiều phim làm theo công thức trên đã thành công. Việc nhanh thu hồi vốn và thậm chí lời to khiến nhiều nhà đầu tư đua nhau tận dụng công thức chung này. Thế nhưng vẫn có những nghệ sĩ xem nghệ thuật là một sự sáng tạo mà ở đó họ xem trọng giá trị nghệ thuật hơn yếu tố thương mại, dù hiểu rõ nếu không thắng tại phòng vé, họ ít có cơ hội dấn thân với nghề.
Phim Có căn nhà ngồi nghe nắng mưa là phim nghệ thuật của đạo diễn Mai Thế Hiệp. Sau khi kịch bản sơ khởi của bộ phim này được đưa đến anh và nhóm viết kịch bản, Mai Thế Hiệp không hài lòng. Anh cảm thấy cái tứ về những người lao động nghèo buôn gánh bán bưng tại Sài Gòn vẫn chưa đủ kịch tính nên yêu cầu thay đổi, chỉnh sửa. Cuối cùng câu chuyện phim đã chuyển sang kể về những người ít ỏi còn sót lại tại một chung cư cũ, trong khi 95% dân cư đã chấp nhận đến khu vực khác sinh sống. Họ không chịu dời đi vì đây là nơi đã gắn bó với họ quá nhiều kỷ niệm. Kịch bản cuối cùng được gút lại khiến nhiều người ái ngại vì nó hơi khô và khó hiểu.
Mai Thế Hiệp cầm kịch bản chào hàng các nhà sản xuất nhưng chỉ nhận được những cái lắc đầu từ chối. Không nản chí anh gặp thêm vài nhà đầu tư. Ai cũng trả lời phim khác xa gu thưởng thức của số đông, làm ra chỉ có nước lỗ nặng. Cuối cùng Mai Thế Hiệp cho biết phải cầm cố căn nhà của mình để bù vào chi phí sản xuất phim. Vì vậy mà tên anh xuất hiện trong rất nhiều vai trò như đạo diễn, nhà sản xuất.
“Kể từ khi không mời được nhà đầu tư, tôi bắt đầu phân vân có nên tiếp tục dự án không. Thế nhưng mỗi lần xem kịch bản trong tôi ngập tràn cảm xúc. Tôi nghĩ rằng khán giả có nhiều gu thưởng thức khác nhau, và tôi với vai trò một đạo diễn phải làm ra những tác phẩm có chiều sâu nội tâm để họ được thưởng thức”, đạo diễn Mai Thế Hiệp chia sẻ.
Thật bất ngờ phim đã thành công hơn dự kiến cho dù trong phim không có sự hiện diện của bất kỳ một “hotboy, hotgirl” nào. Lúc đầu, ngỡ rằng phim chỉ trụ lại các rạp chiếu được vài ngày nhưng càng về sau khán giả càng đông nên suất chiếu được tăng lên. Nhiều nhà chuyên môn nhận định sức hấp dẫn của phim là chạm vào trái tim người xem và câu chuyện ấy được kể bằng tài năng diễn xuất của những nghệ sĩ lành nghề như nghệ sĩ ưu tú Kim Xuân, Lê Bình, Tấn Thi, cùng dàn diễn viên trẻ có thực lực.
Làm phim đi thi
Tiếp sau thành công của Có căn nhà nằm nghe nắng mưa của Mai Thế Hiệp là phim Đảo của dân ngụ cư của đạo diễn Hồng Ánh. Nhận thấy đây là dạng phim thuộc dòng nghệ thuật nên ngay từ đầu Hồng Ánh trong vai trò nhà sản xuất kiêm đạo diễn đã xác định làm cho tới nơi kiểu phim nghệ thuật để tham gia liên hoan phim quốc tế. Hồng Ánh đã xác định cứ tạo ra một bộ phim có chất lượng trước, thắng thua về doanh thu tính sau. Cách tư duy làm phim nghệ thuật được thể hiện trước tiên qua dàn diễn viên không đình đám nhưng có thực lực như Hoàng Phúc, Ngọc Hiệp, Hoàng Nhân, Nhan Phúc Vinh. Đạo diễn Hồng Ánh còn liều lĩnh chọn vào phim hai gương mặt mới toanh là Phạm Hồng Phước và Ngọc Thanh Tâm.
Nhà sản xuất của Đảo của dân ngụ cư đã chọn cách khác người là mang phim dự thi trước rồi mới công chiếu cho khán giả trong nước sau. Việc phim đoạt ba giải tại Liên hoan phim Đông Nam Á 2017 đã ít nhiều tác động đến tâm lý khán giả. Bước đầu họ tò mò muốn biết phim hay cỡ nào mà đoạt giải quốc tế, xem xong khán giả hiểu được rằng đây là dạng phim nghệ thuật. Mặc dù phim có tiết tấu chậm, không hề có yếu tố hài hước hay ngôn tình nhưng đã để lại một ấn tượng bởi tính nhân văn. Kết quả là phim đã trụ đến tuần thứ ba tại rạp chiếu trên toàn quốc, chỉ dấu này cho thấy phim đã thành công về doanh thu.
Đạo diễn Hồng Ánh cho biết: “Thời điểm hiện tại, doanh thu phòng vé là yếu tố quan trọng để nhà đầu tư quyết định đổ tiền cho một bộ phim nào đó. Dẫu vậy, vẫn có nhiều người không xem tiền lãi là yếu tố đầu tiên trong quá trình làm nghệ thuât”.
Trước phim Có căn nhà ngồi nghe nắng mưa và Đảo của dân ngụ cư, bộ phim tình cảm tâm lý Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh chuyển thể từ kịch bản văn học cùng tên của nhà văn Nguyễn Nhật Ánh cũng gây tiếng vang trong công chúng. Lần lại vài năm trước, phim Cánh đồng bất tận chuyển thể từ truyện ngắn cùng tên của nhà văn Nguyễn Ngọc Tư đã tạo ra ít nhiều dư chấn trong giới điện ảnh.
Điều này cho thấy, bên cạnh những nhà làm phim hướng tới tiêu chuẩn hài hước, bình dân, dễ hiểu thì vẫn còn nhiều nghệ sĩ chấp nhận một lối hẹp của dòng phim nghệ thuật. Và trong chừng mực nào đó, họ đã thành công cho dù số lượng khán giả xem phim có ít hơn dạng phim theo gu thưởng thức giải trí của số đông.
