Một số doanh nghiệp xuất khẩu rau quả đang chuyển hướng sản xuất các mặt hàng đông lạnh, đóng hộp để mở rộng sang những thị trường lớn và ở xa như châu Âu, Mỹ... thay vì chỉ tập trung rau quả tươi vào thị trường ASEAN và Trung Quốc.
Bớt lệ thuộc thị trường gần
Ông Nguyễn Thanh Bình, Tổng giám đốc Tổng công ty Rau quả nông sản (Vegetexcovn), đơn vị đang chiếm hơn 10% thị phần xuất khẩu rau quả của Việt Nam, cho biết nhờ mở rộng các mặt hàng xuất khẩu nên năm nay doanh thu của công ty đạt hơn 100 triệu đô la Mỹ, tăng 20% so với năm 2013. Những mặt hàng chiếm tỷ trọng lớn là rau quả đông lạnh (chiếm 50%), rau quả đóng hộp (40%), 10% còn lại đến từ các sản phẩm rau quả tươi.
Theo ông Bình, năm 2014, dù Hàn Quốc, Nhật Bản, châu Âu, Mỹ đã mở cửa cho một số loại trái cây Việt Nam nhưng tỷ trọng xuất khẩu sản phẩm tươi của Vegetexcovn cũng như nhiều doanh nghiệp khác không thể tăng mạnh. Nguyên nhân vì trái cây thường thu hoạch theo mùa, thời gian bảo quản ngắn nên phải vận chuyển bằng máy bay, khiến chi phí bị đẩy lên cao. Do đó, doanh thu chính của các doanh nghiệp hiện nay chủ yếu vẫn đến từ những sản phẩm đông lạnh, đóng hộp.
Theo Hiệp hội Rau quả Việt Nam (Vinafruit), lâu nay, các loại trái cây tươi của Việt Nam có lượng xuất khẩu lớn như thanh long, dưa dấu.. chủ yếu nhắm đến thị trường Trung Quốc. Thống kê của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cho thấy, trong chín tháng đầu năm 2014, Trung Quốc vẫn là thị trường xuất khẩu rau quả lớn nhất của Việt Nam khi chiếm hơn 27% tổng giá trị kim ngạch xuất khẩu, tương đương 321,5 triệu đô la Mỹ. Thị trường này không đòi hỏi quá cao về an toàn vệ sinh thực phẩm, tiêu thụ với số lượng lớn, nhưng ngược lại giá bán không cao và khá bấp bênh vì thường xuyên xảy ra tình trạng đóng cửa biên giới.
Do đó, một số doanh nghiệp đã tìm cách nâng cao giá trị sản phẩm bằng cách đầu tư chế biến sản phẩm đóng hộp, đông lạnh... Cũng nhờ vậy mà đến nay sản phẩm của Vegetexcovn đã có mặt ở 60 thị trường khác nhau, không còn phụ thuộc vào thị trường Trung Quốc. Trong đó, bên cạnh một số sản phẩm làm theo đơn đặt hàng của các nhà nhập khẩu còn có những mặt hàng công ty tự nghiên cứu rồi đem đi chào bán như đậu tương rau, bắp ngọt tách hạt đóng hộp...
Ông H.K., giám đốc một công ty xuất khẩu rau quả ở TPHCM, cho biết nhiều nhà nhập khẩu đang muốn mua sản phẩm rau quả đông lạnh, đóng hộp của Việt Nam vì chủng loại phong phú, giá cả hợp lý. Tuy nhiên, hầu hết chỉ chịu ký hợp đồng với những doanh nghiệp vừa đáp ứng được tiêu chuẩn an toàn vệ sinh thực phẩm, nguồn hàng lớn, vừa đưa ra giá bán thấp. “Công ty tôi vừa thành lập nên nhiều lúc phải chấp nhận hạ giá bán để giành hợp đồng nhưng về lâu dài thì không thể cạnh tranh theo kiểu này được vì tiềm lực tài chính hạn chế”, ông K. nói.
Hứa hẹn tăng kim ngạch
Dự kiến, năm nay, kim ngạch xuất khẩu rau quả sẽ mang về cho Việt Nam khoảng 1,4 tỉ đô la Mỹ, tăng 40% so với năm 2013 và là mức cao nhất từ trước đến nay. Theo Vinafruit, trong những năm tới, kim ngạch xuất khẩu rau quả của Việt Nam sẽ tiếp tục tăng vì nông dân đã chú ý hơn đến việc sản xuất theo tiêu chuẩn VietGap, GlobalGap (thực hành nông nghiệp tốt) để đáp ứng yêu cầu của nhà nhập khẩu. Mặt khác, các công ty cũng đã chú trọng hơn đến việc đa dạng hóa sản phẩm để mở rộng thị trường.
Về phần mình, ông Bình cho rằng, để có thể nắm bắt được cơ hội mở rộng thị trường, các công ty cần phải chú ý đến khâu nghiên cứu, phát triển sản phẩm mới, sau đó còn phải có kế hoạch quảng bá vì không thể mãi làm ăn theo kiểu “hữu xạ tự nhiên hương”. Theo ông Bình, để có thể ký được những đơn hàng theo yêu cầu của nhà nhập khẩu, điều cần thiết là các công ty phải có bộ phận nghiên cứu và phát triển sản phẩm đủ năng lực để khi nghe đối tác mô tả về sản phẩm thì phải làm được ngay.
Ngọc Hùng
