(SGTTO) – Hiện có nhiều thông tin trên mạng gây nhiễu loạn về virus nCoV khiến mọi người dân lo lắng, đổ xô nhau đi mua từ khẩu trang, cho đến nước khử khuẩn và cả thực phẩm chức năng tăng sức đề kháng, gây tốn kém và khủng hoảng về mặt tinh thần. Các chuyên gia y tế Việt Nam khuyến cáo người dân nên bình tĩnh ghi nhận, xử lý thông tin.
Nghịch lý từ sự hoảng loạn
TS.BS Nguyễn Văn Vĩnh Châu - Giám đốc Bệnh viện Bệnh Nhiệt Đới TPHCM - nhận định, việc nhiễu loạn thông tin và sự hoảng loạn trong cộng đồng về dịch bệnh nguy hiểm của mạng xã hội, lan nhanh hơn cả bản thân con virus.
Bác sĩ Vĩnh Châu điểm lại những cơn dịch cúm đến rồi đi trong vài chục năm qua. Trong tất cả các trận dịch đó, không có dịch nào giết nhiều người bằng cúm mùa. Mỗi năm cúm cướp đi hơn 650.000 sanh mạng trên thế giới. Ấy vậy mà chẳng ai sợ hãi cúm! Khi chúng ta không hiểu một hiện tượng, chúng ta sợ hãi; khi chúng ta hiểu hiện tượng thì sự sợ hãi sẽ biến mất.
Bác sĩ Vĩnh Châu dẫn lời một đồng nghiệp thân thiết cho rằng có khi phải khen giới khoa học Trung Quốc trong vụ virus nCoV Vũ Hán. Chỉ 10 ngày sau khi ca nhiễm đầu tiên được phát hiện, họ đã giải mã toàn bộ hệ gen của virus. Chẳng những vậy, họ còn công bố kết quả cho giới khoa học thế giới phân tích. Hơn thế nữa, họ công bố hai bài báo trên tập san y khoa lừng danh Lancet mô tả chi tiết những ca bị nhiễm. Họ làm thật nhanh và bài bản!
Bác sĩ Trần Văn Phúc - Bệnh viện Đa khoa Xanh Pôn, Hà Nội - là người đã trải qua các vụ dịch nghiêm trọng, như SARS-CoV, dịch tả, dịch sởi và đến bây giờ là nCoV - 2019. Ông đã nhận định về dịch lần này như sau: "Tôi nhận thấy rằng công chúng dưới danh nghĩa truyền thông và mạng xã hội có thể góp phần ngăn chặn và khống chế dịch hiệu quả, nhưng một số ít lại có thể gieo rắc nỗi sợ hãi, gây ra sự hoảng loạn bao trùm, từ đó trục lợi cho bản thân họ".
Chỉ cần nhìn vào hiện tượng khan hiếm khẩu trang trong những ngày qua, từ găm hàng đến thổi giá, cho dù mới chỉ nghi vấn lác đác ở một số nhà bán lẻ đi chăng nữa, thì đó cũng là triệu chứng khởi điểm của căn bệnh mang tên “hỗn loạn”. Những tin đồn thất thiệt, những tin giả mạo gây hoang mang, những đồn thổi thiếu nghiêm túc, những chỉ trích vô căn cứ, những hành vi găm hàng và thổi giá để trục lợi; tất cả gây nên sự lo lắng, u ám, lo sợ và hoảng hốt, vậy đâu là giải pháp?
Theo TS.BS. Tăng Hà Nam Anh - Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - việc thông tin sai sẽ gây ra sự hoảng loạn, dễ bị gian thương trục lợi, trước mắt là giá khẩu trang tăng do bị đầu cơ. Các loại khẩu trang được quảng cáo quá mức nhằm moi tiền của mọi người mà không tốt hơn so với khẩu trang phẫu thuật bình thường. Dân chúng sẽ đổ vào bệnh viện với bất kể triệu chứng gì gây ra tình trạng quá tải và đông đúc một cách không cần thiết và đôi khi sự đông đúc bất thường này lại tạo điều kiện cho sự lây nhiễm. Bên cạnh đó, sự hoảng loạn sẽ kéo theo các kiểu tích trữ thực phẩm, ngưng hoạt động buôn bán và thiệt hại kinh tế sẽ lớn.
Hiểu rõ để phòng ngừa tốt hơn
PGS.TS. Lê Thị Anh Thư, Chủ tịch Hội Kiểm soát nhiễm khuẩn TPHCM, phân tích, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) vừa chính thức công bố tình hình nhiễm nCoV đang ở tình trạng khẩn cấp toàn cầu. Tuy nhiên, theo ông Tedros Adhanom Ghebreyeus - Tổng giám đốc WHO - đây không phải thời điểm để lo sợ, để đồn đại và gây hoang mang, mà là thời gian để nhìn lại những dữ kiện một cách khoa học để chúng ta bình tĩnh hơn khi đối diện với vụ dịch.
Thử điểm lại những vụ dịch do họ virus corona gây ra trước đây, chúng ta sẽ thấy nCoV có tỷ lệ tử vong thấp hơn nhiều so với SARS-CoV và MERS-CoV. Thống kê cho thấy tỷ lệ tử vong của MERS-CoV là 34,4% (cho đến tháng 12-2019, có 2.499 trường hợp nhiễm bệnh, 861 trường hợp tử vong). Tỷ lệ tử vong do SARS trong vụ dịch 2003 theo WHO ước tính là từ 10,8%. Tỷ lệ tử vong của nCoV cho đến ngày 1-2 là 2,17 % (có 11.948 trường hợp nhiễm bệnh, 259 trường hợp tử vong, toàn bộ các trường họp tử vong là tại Trung Quốc).
Tuy nhiên, tốc độ lây lan của nCoV nhanh hơn SARS và MERS-CoV, chỉ trong hai tháng, số người nhiễm bệnh là 11.948, vượt quá số người nhiễm SARS trong chín tháng. Tuy nhiên, điểm khác biệt là sự lây lan gần như khu trú tại Trung Quốc. Cho đến thời điểm hiện tại, 98,8% số trường hợp nhiễm nCoV là ở Trung Quốc, gần 1/2 là ở tỉnh Hubei (43,6%), nghĩa là chỉ có khoảng 1,2% trường hợp nhiễm nCoV là ở các quốc gia ngoài Trung Quốc, trong khi đó, ở vụ dịch SARS số trường hợp nhiễm ngoài Trung Quốc lên đến 36,7% số trường hợp.
Trong đại dịch SARS, trường hợp đầu tiên (index case) đều dẫn đến chùm ca bệnh với tỷ lệ mắc bệnh trong nhân viên y tế từ 10-60% tùy theo mỗi quốc gia khác nhau, tại Viêt Nam là 18%. Trong vụ dịch nCoV lần này, cho đến thời điểm hiện tại, các trường hợp bệnh đầu tiên (index case) gần như chưa gây ra một chùm ca bệnh nào trong bệnh viện. Các trường hợp lây lan tại Trung Quốc cho thấy chủ yếu lây theo hộ gia đình trong cộng đồng.
Phòng ngừa và cảnh giác với dịch bệnh là cần thiết, nhưng không nên quá sợ hãi và áp dụng không đúng các biện pháp phòng ngừa. Dù truyền thông đã hướng dẫn rõ nhiều biện pháp ngăn ngừa nhiễm bệnh nhưng hầu như chúng ta đang chưa thực hiện đúng. Virus nCoV lây truyền chủ yếu qua thứ nhất: đường tiếp xúc - nghĩa là virus này có thể lây qua tay hoặc các bộ phận cơ thể qua tiếp xúc trực tiếp hoặc gián tiếp với chất tiết người bệnh. Và thứ nhì: lây qua đường giọt bắn - nghĩa là virus được bắn ra ngoài người bệnh khi người bệnh ho, hắt hơi, sổ mũi và đi vào người đang đứng gần, thường trong khoảng dưới hai mét.
Do đó, việc áp dụng các biện pháp phòng ngừa phải thực hiện đồng bộ với các biện pháp để ngăn ngừa sự lây truyền qua hai con đường này, bao gồm các biện pháp thông khí, làm sạch môi trường và phòng hộ cá nhân. Khi nói đến phòng hộ cá nhân, chúng ta đang chỉ tập trung vào việc lạm dụng khẩu trang mà quên đi các biện pháp phòng ngừa khác.
Gần như mọi người bây giờ đều giữ sẵn khẩu trang trong mình nhưng lại rất ít người bỏ túi chai nước rửa tay, trong khi rửa tay là biện pháp hiệu quả nhất trong phòng các bệnh đường hô hấp. Các vụ dịch cúm trước đây đã chứng minh rửa tay có hiệu quả hơn khẩu trang trong phòng ngừa cúm.
Ở giai đoạn hiện tại tại Việt nam, khi nCoV chỉ đang khu trú lây nhiễm từ những người bệnh và người thân đến từ Vũ Hán, những việc quan trọng cần làm là:
- NHẬN BIẾT SỚM, CÁCH LY SỚM người về từ vùng dịch, người có yếu tố dịch tễ
- TĂNG CƯỜNG THÔNG KHÍ môi trường xung quanh. Mở toàn bộ cửa sổ ra khi có thể, ngay cả trong bệnh viện, trong phòng hồi sức mà chưa có hệ thống khí chủ động.
- CHỈ MANG KHẨU TRANG Y TẾ KHI CẦN THIẾT, như khi đang bị ho, hắt hơi, sổ mũi, khi cần phải tiếp xúc với nhiều người trong phạm vi gần, khi đi vào chổ đông người, chứ không phải mang khẩu trang mọi lúc, mọi nơi. Khẩu trang có khả năng lọc cao như N95 chỉ mang trong các cơ sở y tế, khi tiếp xúc với người bệnh có làm thủ thuật tạo khí dung như xông khí dung, thở máy, hút đàm, nội soi....
Hơn bao giờ hết, chúng ta cần tìm hiểu rõ hơn về tình hình nhiễm nCoV, về đường lây truyền và cách phòng ngừa, áp dụng các biện pháp phòng ngừa đúng đắn hơn để ứng phó tốt hơn với dịch nCoV.
Hoàng Nhung
